Ortadoğu’da Yeni Satranç: Kan, Haritalar ve Büyük Hesaplar
Ortadoğu… Binlerce yıl boyunca peygamberlerin yürüdüğü topraklar, şimdi füzelerin gölgesinde titriyor. Tarihin, dinin ve petrolün lanetli bir kader gibi üzerine çöktüğü bu coğrafya, bir kez daha karanlık bir oyunun tahtasına dönüştü. Kadim medeniyetlerin doğduğu, dillerin, dinlerin ve mezheplerin birbirine karıştığı bu kutsal topraklar, artık küresel güçlerin kurduğu satranç tahtasında birer piyon, birer hedef ve birer bahaneye dönüşmüş durumda.
İran-İsrail Gerilimi: Bir Savaşın Çok Katmanlı Haritası
İran ve İsrail, yıllardır örtülü bir savaş yürütüyor. Suriye'deki vekil savaşlardan Lübnan’daki Hizbullah'a, Gazze'deki Hamas’tan Kızıldeniz’deki ticaret yollarına kadar genişleyen bu mücadele, artık doğrudan çatışma eşiğine geldi. Her füze, aslında başka bir mesaj; her saldırı, başka bir güç dengesine yapılmış dokunuş.
Amaç ne?
İran, Şii eksenini genişletmek ve özellikle Suriye ve Irak üzerinden Akdeniz'e ulaşan bir nüfuz hattı kurmak istiyor. Bu hat, sadece stratejik değil; ideolojik bir damar, Batı’ya karşı yükselen yeni bir doğu tahayyülüdür. İsrail ise bunu kendi varlığına yönelik bir tehdit olarak görüyor. Çünkü bu hattın varlığı, İsrail’in “güvenlik çemberi”ni doğrudan tehdit ediyor. Bu yüzden İran’ın nükleer programını da içine alan geniş çaplı bir saldırı planı her zaman masada, her zaman kıvılcım bekliyor.
Olası sonuç?
Tam ölçekli bir savaş, bölgeyi alev topuna çevirebilir. Ama asıl mesele savaş değil; savaş tehdidi üzerinden şekillenen yeni sınırlar, yeni dengeler ve yeni iktidar alanlarıdır. Herkes savaşı önlemekten bahsederken aslında herkes kendi savaş haritasını hazırlıyor.
ABD: Oyunun Kurucusu mu, Seyircisi mi?
Amerika Birleşik Devletleri, Ortadoğu’da artık doğrudan savaşan değil, “yöneten” olmayı tercih ediyor. Pentagon’un uzun süredir planladığı şey; bölgeyi “kontrollü kaos” içinde tutmak. Ne tam barış ne tam savaş. Ne tam ittifak ne tam düşmanlık. Böylece enerji yollarını, savunma sanayii pazarlarını ve jeopolitik dengeyi elinde tutabiliyor.
İran’ın yükselmesi tehditse, İsrail onun panzehridir.
İsrail’in yayılmacılığı tehditse, İran onun sınırıdır.
ABD, her iki ülkeyi de besleyerek, çatışmayı yöneterek değil; çatışmayı sürdürerek bölgeyi dengeyle değil, gerilimle kontrol ediyor. Bu politika, askeri üslerle çevrili ama anlam olarak boşaltılmış bir “istikrar” getiriyor. Yani; yaşanabilir olmayan ama yönetilebilir bir Ortadoğu…
Türkiye: Ateş Çemberinin Ortasında
Türkiye, hem tarihsel misyonu hem coğrafi konumu nedeniyle bu oyunun dışında kalamaz. Ama dış politikada yaşanan zikzaklar, ülkenin etkileyici bir aktör değil, tepkisel bir figür hâline gelmesine yol açtı. Bir zamanlar Osmanlı hinterlandında şekillenen tarihi bağlar; şimdi, yanlış hesapların ve tutarsız ittifakların arasında çözülmeye başladı.
Kayıplar:
Suriye’de kaybedilen etki, Arap dünyasındaki yalnızlık, ABD ile gerilen ilişkiler ve Rusya’ya duyulan zoraki yakınlık.
Kazançlar?
Ekonomik sıkışmışlığa rağmen, savunma sanayiindeki ilerleme ve bölgesel ticaret yollarında artan rol. Ancak bu kazançlar, kalıcı bir vizyona dayanmadıkça kırılgan kalmaya mahkûmdur.
Ama en büyük sınav: Kuzey Suriye ve Irak’taki Kürt varlığı.
Bu mesele, sadece bir güvenlik sorunu değil, Türkiye’nin devlet refleksini yeniden tanımlayacağı bir kırılma çizgisi olacak.
Büyük Kürdistan Projesi: Bir Hayal mi, Harita mı?
Irak’ın kuzeyindeki bölgesel Kürt yönetimi, fiili bir devlet gibi işliyor. Suriye’nin kuzeyinde YPG/PYD kontrolündeki bölgeler, ABD tarafından açıkça destekleniyor. İran’daki ve Türkiye’deki Kürt nüfus ise bu tabloya hassas bir dengeyle bağlı. Farklı başkentlerde çizilen haritalarda, bu yapılar birleştirilerek yeni bir devlet fikrine dönüştürülüyor.
ABD’nin ve bazı Batı güçlerinin bölgede “istikrarlı, Batı yanlısı bir Kürt devleti” planı uzun süredir masada. Bu proje, kağıt üzerinde barış gibi dursa da, bölge halklarının kimliklerini, sınırlarını ve geleceklerini parçalayacak potansiyele sahip.
İsrail, bu projeye doğrudan destek veriyor. Çünkü Kürt devleti, İran ile Türkiye arasında bir tampon bölge olur ve İsrail’in güvenlik hattını güçlendirir. Aynı zamanda bölgedeki Arap milliyetçiliğini zayıflatır, İran’ın Lübnan hattını keser, Türkiye’nin güney sınırında kalıcı bir tehdit oluşturur.
Bu nedenle Ortadoğu’daki birçok çatışmanın perde arkasında bu harita vardır: Parçalanmış devletler, yeniden çizilmiş sınırlar, mikro-milliyetçi yapılanmalar… Her biri, yeni bir dizaynın taşları gibi yerleştiriliyor.
Dünya Siyasetinin Büyük Planı: Sınırlar Değil, Kimlikler Değiştiriliyor
Bugün dünya, “ülkeleri yıkmakla” değil, milletleri kimliksizleştirerek yeniden kurmakla meşgul. Ortadoğu, bu planın laboratuvarıdır. Burada artık tanklardan önce dijital algılar, bombalardan önce kimlik mühendisliği devrededir.
Devletler yıkılmasa da merkezi yapılar parçalanıyor.
Sınırlar yerinde duruyor ama etkileri değiştiriliyor.
Ulus kavramı, yerini etnik, mezhebi ve dijital topluluklara bırakıyor.
Kabileleşen toplumlar, tüketici sürülerine dönüşüyor. Kimlikler, vatandaşlık değil; aidiyet değil; sadece dijital ve etnik parçalar hâline getiriliyor. Bu yüzden İran-İsrail savaşı sadece bir savaş değil; yeni bir dünya düzeninin Ortadoğu ayağıdır.
Sonuç: Tarih Yazılmıyor, Yeniden Kodlanıyor
Bu çatışmaların sonunda Ortadoğu’da daha adil bir düzen mi kurulur, yoksa yeni bir Sevr haritası mı devreye girer, bunu zaman gösterecek. Ancak açık olan şu ki:
Dünya yeni sınırlar değil, yeni roller çiziyor.
Türkiye bu süreçte kendi tarihini yeniden yazmazsa, başkalarının yazdığı tarihin figüranı olmaktan öteye geçemez. Tarih, artık silahla değil; stratejiyle, ekonomiyle ve kimlikle yazılıyor.
Ve insanlık, bu haritalarda sadece petrol, gaz ve stratejik geçitler arıyorsa,
asıl kayıp insanlığın kendisidir.
Sevgiyle
LEYLA YILDIZ ATAHAN
